La Charte de CONAN III

Ides de Mars 1128

L'objet de ce texte était la restitution par CONAN III, à l'abbaye féminine de Notre Dame du Ronceray d'Angers, de l'Église Saint-Cyr et Sainte-Julitte de Nantes. Les raisons de cette restitution sont clairement exposées : Le nicolaïsme du clergé : "sed quia rescente iniquitate, frigescit caritas multorum". Les prédécesseurs de Conan III avaient fait don de cette église à des prêtres mariés. Ce qui constituait un héritage pour leurs enfants. Mais l'intérêt de cette charte réside pour nous dans la mention qui y est faite de la présence à cet acte, rédigé à NANTES, aux ides de Mars 1128/1129, de nombreux dignitaires locaux, "istis présentibus et videntibus". S'y trouvaient donc :

L'archevêque de Tours, les évêques d'Angers, de Redon, de St-Pol de Léon et du Mans, le Comte Conan III et sa mère Ermengarde, l'archidiacre de Tours, des chanoines de St-Maurice d'Angers, et pour finir, en avant dernière position, Pierre Abélard, abbé de Saint Gildas.

Charte publiées dans le cartulaire de l'abbaye du Ronceray d'Angers (1028-1184), publié par P. Marchegay et E. Vallée, Paris-Angers, 1900, p. 259-260 et 288-289). Les archives départementales de Loire-Atlantique détiennent un exemplaire manuscrit.

 

 

On lit:
Petrus abaelardus sancti gildasii abbas.
 

DE NANNENTIS
Carta Conani ducis Britannorum, de restitutione ejusdem

Qui priorum patrum instituta posteros non latere voluerunt, ne temporis vetustate oblivioni traderentur ea scripto retineri decreverunt, unde ego Conanus Britannorum Dux acque mater mea Hermengardis Comitissa scripto retineri jussimus quomodo & quo tempore restituimus & restituendo ut justitia exigebat dedimus Capellaniam S. Cyriaci atque S. Julittae suae matris Udeburgi venerabili abbatissae sancte Mariae Caritatis Andeg. ac ejusdem loci sanctimonialibus. Ipsum enim monasterium Comes Budicus & Adois uxor ejus Comitissa in propria sua terra aedificaverunt & de propriis suis redditibus locupletaverunt & ad victum praefatarum sanctimonialium tam ipsi quam eorum filius Comes Mathias dederunt. Sed quia crescente iniquitate frigescit caritas multorum, plurimi antecessorum meorum praefatam capellaniam perniciose administrari permiserunt dantes illam in homagio uxoratis sacerdotibus & filiis eorum jure haereditario. Mortuo vero Leone quod, qui hujus sacerdotalis successionis haeres extitit eamque terrore mortis deseruit; inde praevidens periculum animae meae imminere praefatis sanctimonialibus praefatam capellaniam recognoscens earum antiquam justitiam. pro remedio animae meae & animae patris mei Alani Comitis & matris meae Ermengardis reddidi ut habeant liberam potestatem eligendi sacerdotem & Episcopo praesentandi. Quod si quis Diabolico instinctu hoc violare praesumpserit, illum Deus de Libro vitae deleat conatusque illius nullum obtineat effectum.

Hoc actum est Nannetis idus Martii anno ab Incarn. Dom. MCXXVIII. Ludovico Rege Francorum regnante.

Conano Alani Comitis filio Nannetensium Comite. Briccio eorumdem praesule. Praesentibus istis videntibus. Hildeberto Turonensium Archiepiscopo. Ulgerio Andeg. Ep. Galone Leonensium Ep. Guidone Cenoman. Ep. Conano Comite concedente ac matre sua Hermengardi. De clericis Auveredus Turon. Archid. vidit. Goffridus de Ingreia S. Mauricii Andeg. Decanus. Gulbertus ejusdem S. Mauricii Canonicus. Petrus Abaelardus Sancti Gildasii Abbas. Radulfus Sacrista sanctae Marie Caritatis.
 
Ms Brenda COOK a fait remarquer :
  • Ce texte prouve la présence à Nantes de Pierre Abélard ce jour là.

  • Rien ne nous indique que Conan III était malade. Il s'agit donc d'une visite différente de celle relatée par Abélard dans son "Historia calamitatum mearum".

  • En 1128, Astrolabe pouvait avoir 10 ans. Pour un garçon du Moyen Âge, l'éducation à la cléricature commençait vers l'age de 7 ans. On peut penser qu'Astrolabe était à Nantes à l'école Cathédrale sous la surveillance de son oncle Porchaire qui était sans doute chanoine de Nantes. Abélard a dû rencontrer son fils ce jour là. Est-ce à cette occasion que Pierre Abélard a eu l'idée ou a commencé d'écrire le poème versifié à son fils: "Carmen ad Astralabium" ?

 Retour au sommaire

Retour à la page précédente